Od maskarady po cosplay!

Cosplay, czyli skrót od 'costume play' to forma sztuki performatywnej, w której osoby wcielają się w postacie z gier, filmów, komiksów, anime czy książek. Uczestnicy cosplayu zwani są cosplayerami. Tworzą oni lub kupują stroje oraz rekwizyty, aby jak najwierniej odwzorować ulubione postacie. Jednak cosplay to coś więcej niż tylko przebieranie się – to wyrażenie kreatywności, pasji oraz często sposób na integrację z międzynarodową społecznością fanów popkultury. Jak to wszystko się zaczęło?

Cosplay ma swoje korzenie w Stanach Zjednoczonych. W 1939 roku podczas pierwszego World Science Fiction Convention, zwanego inaczej Worldcon, w Nowym Jorku, Forrest J. Ackerman i Myrtle R. Douglas pojawili się w strojach inspirowanych filmem 'Things to Come'. Ich inicjatywa zapoczątkowała nowy trend, nazwany wówczas 'costume masquerade'. Jednak należy tu podkreślić jedną istotną różnicę - zarówno maskarady, jak i cosplay opierają się na przebieraniu, ale ich cele, historia i kontekst społeczny różnią się znacząco.

Maskarady mają swoje korzenie w Europie renesansowej, kiedy były popularnym elementem zabaw arystokracji. Organizowane jako bale maskowe, oferowały uczestnikom możliwość zachowania anonimowości i wejścia w rolę wybranego charakteru. Kostiumy na maskaradach były zwykle eleganckie, stylizowane na epoki historyczne lub fantazyjne, często z dodatkiem masek, które dodawały tajemniczości. Cosplay, w przeciwieństwie do maskarady, ma korzenie w popkulturze. Jego głównym celem jest jak najwierniejsze odtworzenie postaci z gier, filmów, anime czy komiksów – zarówno pod względem stroju, jak i zachowania. Uczestnictwo w cosplayu często wiąże się z konwentami, występami i konkursami, gdzie liczy się dokładność wykonania i interpretacji postaci. I choć w 1939 pierwszą formę cosplayu nazwano maskaradą, dziś te dwa terminy traktuje się osobno.

Nieco później, bo w latach 80. XX wieku, termin ten pojawił się również w Japonii. Twórcą nazwy był Nobuyuki Takahashi, który podczas wizyty na amerykańskim konwencie zauważył popularność kostiumów. Połączył angielskie słowa costume i play, tworząc nazwę, która szybko zdobyła popularność. W latach 90. cosplay zaczął odgrywać kluczową rolę w promocji kultury otaku, w tym mangi, anime i gier wideo. Do wybuchu tego trendu przyczyniły się takie utwory jak chociażby 'Sailor Moon' czy 'Gundam'.

Pod koniec XX wieku cosplay zyskał globalną popularność, dzięki wzrostowi liczby konwentów na całym świecie. Eventy takie jak Comic-Con w USA, Anime Expo czy europejski Japan Expo stały się miejscami spotkań fanów kultury pop, oferując konkursy na najlepsze kostiumy i występy sceniczne. Dziś cosplay to nie tylko hobby, ale również forma sztuki i źródło dochodów. Wielu cosplayerów zdobywa popularność w mediach społecznościowych, gdzie dzielą się swoimi projektami, procesem tworzenia i sesjami zdjęciowymi.

W dzisiejszych czasach zjawisko cosplayu rozwinęło się na tyle, że możemy rozróżnić kilka rodzajów:

• kanoniczny cosplay - najpopularniejszy rodzaj, polegający na jak najwierniejszym odwzorowaniu postaci zgodnie z jej oryginalnym wizerunkiem,

• genderbend cosplay - zmiana płci postaci, co daje możliwość eksperymentowania z interpretacją stroju i wyglądu,

• crossplay - wcielanie się w postać płci przeciwnej,

• original character (OC) - tworzenie własnej postaci, inspirowanej daną serią lub uniwersum,

• mashup cosplay - kreatywne łączenie różnych elementów z kilku postaci lub motywów, np. 'Pirate Batman'.

Cosplay jest również popularny wśród uczniów naszej szkoły, którzy podobnie jak inni cosplayerzy, często uczestniczą w różnorodnych wydarzeniach związanych z popkulturą i dzięki temu również zainteresowali się nauką języków azjatyckich.

Cosplay'em zainteresowałam się jeszcze w gimnazujm, ale swój pierwszy strój wykonałam będąc dopiero w liceum, czyli około 12 lat temu! Na poważnie zajmuję się tym od 4-5 lat - zaczęłam wtedy przyjmować zlecenia i dzielić się moim doświadczeniem z innymi. Najczęściej wcielam się w postaci z gier komputerowych, z którymi się utożsamiam, albo których projekt bardzo mi się podoba. Czasami zdarza się jednak, że wybieram bohaterów, żeby być częścią projektu grupowego i zapełnić brakujące miejsce.

- zdradza nam Zuza, która uczy się u nas języka koreańskiego od ponad trzech lat. Podpytaliśmy Zuzę jak wygląda proces przygotowania takiego kostiumu i okazało się, że można wyróżnić kilka etapów przygotowań, zanim zobaczymy finalny efekt. Najpierw trzeba zrobić research, który polega na analizie detali postaci, tj. strój, akcesoria i makijaże. Dopiero po jego dokonaniu można wstępnie ustalić koszty i czas realizacji wykonania. Po dokładnym przeanalizowaniu postaci, trzeba dobrać odpowiednie materiały pod projekt, tj. tkaniny, pianki EVA, plastik, farby oraz inne materiały. Nie zawsze zalezienie odpowiednich materiałów jest takie proste.

Najczęściej sama wykonuję zrzuty z gry komputerowej, posiłkuję się materiałami, które przygotował inny cosplayer, wcielający się w postać, a czasami nawet piszę do twórców gry żeby poprosić o szczegółowe pliki. A czy takie hobby jest kosztowne? To zależy! Można wykonywać stroje, przerabiając odzież z second handów - i to było miejsce, z którego sama zaczynałam. Jeżeli mówimy o tworzeniu wszystkiego samodzielnie od podstaw - wtedy należy liczyć się z zainwestowaniem sporej sumy w narzędzia i materiały.

Przygotowanie strojów i akcesoriów do cosplayu to proces wymagający wielu umiejętności i zaangażowania. Cosplayerzy oprócz strojów tworzą również rekwizyty, takie jak miecze, tarcze czy magiczne przedmioty. Coraz popularniejsze staje się korzystanie z drukarek 3D, które pozwalają na wykonanie bardzo szczegółowych elementów. Drukowane modele są następnie szlifowane, malowane i lakierowane, aby wyglądały realistycznie. W przypadku większych projektów niezbędne są także umiejętności malarskie i rzeźbiarskie, dzięki którym można odtworzyć unikalne detale. Proces ten bywa czasochłonny i kosztowny, ale dla wielu osób stanowi wyzwanie artystyczne i formę wyrażania siebie.

Wszystko zależy od poziomu skomplikowania stroju, jednak nawet pozornie proste kostiumy mogą być bardzo czasochłonne. Dotychczas najwięcej czasu poświęciłam na rekwizyt przygotowany na podstawie broni z gry Fallout 4 - zrobienie repliki zajęło mi około 300 godzin, ale nie poświęcałam mu czasu codziennie.

Makijaż i charakteryzacja w cosplayu to równie ważne elementy, co sam strój. Pozwalają na całkowite dopasowanie wyglądu do odgrywanej postaci. Proces ten często zaczyna się od analizy rysów twarzy postaci, by zrozumieć, jak można je odwzorować za pomocą technik makijażu. Cosplayerzy korzystają z różnorodnych kosmetyków, aby zmienić kształt oczu, podkreślić kości policzkowe, stworzyć iluzję większego nosa lub nadać skórze odpowiedni odcień. Dla bardziej zaawansowanych postaci używa się również soczewek kontaktowych, które mogą zmienić kolor oczu lub dodać efekt fantasy, np. kocie źrenice. W przypadku postaci z bliznami, ranami czy tatuażami wykorzystuje się sztuczne blizny, farby do ciała i lateks. Osoby odtwarzające postacie nadnaturalne lub science-fiction nierzadko stosują również protezy, jak rogi, uszy czy dodatkowe kończyny, które są dopasowywane do ciała przy użyciu specjalnych klejów i farb. Efekty specjalne, takie jak świecące elementy, są często stosowane dzięki użyciu farb fluorescencyjnych lub technologii LED wbudowanej w strój czy akcesoria. Ostateczne efekty makijażu i charakteryzacji wymagają precyzji, praktyki i odpowiednich narzędzi, jak pędzle, gąbki czy aerografy. Dzięki temu cosplay staje się formą sztuki, która pozwala na transformację w niemal każdą postać z fikcyjnego świata.

Elementem końcowym całego procesu są próby i modyfikacje stroju. Proces ten obejmuje przymierzanie kompletnych kostiumów w celu oceny ich wygody i funkcjonalności. Cosplayerzy testują, czy stroje nie ograniczają ruchów, nie powodują dyskomfortu i czy dobrze się prezentują z różnych perspektyw. Dzięki próbom można wykryć potencjalne problemy, takie jak rozchodzące się szwy, niewygodne elementy czy luźne części. W przypadku zauważenia problemów wprowadza się modyfikacje, np. poprawę zapięć, usztywnienie konstrukcji lub wymianę materiałów na bardziej elastyczne. Testowane są także rekwizyty i peruki, aby upewnić się, że wszystko współgra ze sobą wizualnie i technicznie. Dodatkowo stroje są oceniane pod kątem wytrzymałości - zwłaszcza jeśli mają być noszone podczas intensywnych wydarzeń, takich jak konwenty czy konkursy. Cosplayerzy często uczestniczą w różnorodnych wydarzeniach związanych z popkulturą, takich jak:

• konwenty: Comic-Con, Anime Expo, Pyrkon, czy Gamescom,

• festiwale filmowe i gamingowe: Tokyo Game Show,

• zawody cosplayowe: World Cosplay Summit w Japonii,

• sesje zdjęciowe: zarówno w profesjonalnych studiach, jak i w plenerze,

• spotkania fanów: mniejsze wydarzenia społecznościowe

Osoby, którzy rozwijają swoje hobby na profesjonalnym poziomie, mogą przekształcić swoją pasję w źródło dochodu. Popularnym sposobem zarabiania na cosplayu jest sprzedaż zdjęć w kostiumach, zarówno w formie drukowanych plakatów, jak i cyfrowych portfolio dostępnych na platformach takich jak Patreon. Niektórzy oferują swoje rękodzielnicze umiejętności, tworząc kostiumy na zamówienie lub sprzedając własnoręcznie wykonane elementy, jak akcesoria czy rekwizyty. Cosplayerzy często są zapraszani na konwenty jako goście specjalni, prowadząc warsztaty, sędziując konkursy czy promując wydarzenia. Ponadto influencerzy cosplay mogą zarabiać na sponsorowanych postach i współpracach z markami, dlatego też tworzenie portfolio to kluczowy, ale wymagający element kariery cosplayera. Składa się ono z wysokiej jakości zdjęć prezentujących różne kostiumy, projekty zrealizowane samodzielnie, a także przykłady charakteryzacji czy rekwizytów. Ważne jest, aby portfolio pokazywało różnorodność umiejętności, od szycia, przez tworzenie zbroi, po stylizację peruk. Proces ten wymaga czasu na przygotowanie stroju, planowanie sesji zdjęciowych i ich realizację, a także starannej obróbki graficznej. Regularne aktualizowanie portfolio jest niezbędne, aby utrzymać zainteresowanie odbiorców i potencjalnych współpracowników.

Sesje potrafią być intensywne, w zależności czy jest to solo, duet czy może sesja grupowa. Na sesji zawsze obecny jest cosplayer, fotograf, a i często pojawiają się helperzy, czyli osoby asystujące, które pomagają poprawić element, który nieciekawie ułożył się przy stroju, odpowiadają za ustawienie sprzętu według wizji fotografa - ludzie-orkiestra! Zdjęcia mogą potrwać od kilku minut do kilku godzin, w zależności od liczby osób, wizji, ujęć i scenografii - jest wiele czynników, które odpowiadają za poświęcony czas. Sesja może odbywać się w studio lub w plenerze i o tym aspekcie najlepiej decydować, jeszcze przy tworzeniu stroju. Są postaci, których klimat pasuje do bardzo specyficznego tła i nie zawsze da się znaleźć właściwą okolicę. W przypadku studia - mamy wtedy ograniczoną powierzchnię, ale możemy posłużyć się rekwizytami i uzupełnić tło. Powiedziałabym, że w tym przypadku ogranicza nas wyobraźnia.

Zuza również uczestniczy w różnego rodzaju spotkaniach, jeździ na konwenty i festiwale, na które przygotowuje swoje kreacje. Zapytaliśmy ją z jakiego rodzaju komentarzami spotyka się najczęściej:

Bardzo często spotykam się z pozytywnymi komentarzami! Osoby zainteresowane cosplayem lub doceniające pracę twórców kostiumów często proszą o zdjęcia lub pytają o techniki wykonania stroju. To miłe, kiedy możesz podzielić się swoim doświadczeniem. Ale zdarzają się i takie mniej przyjemne, które staram się zwykle ignorować, albo odpowiedzieć w miły sposób. Zdania takiej osoby nie zmienię, a zawsze mogę przekazać trochę pozytywnej energii w świat.

Aktualnie Zuza pracuje intensywnie nad rozwijaniem swojego portfolio, w tym na social mediach. Aby to zrobić, sama musiała przejść przez długą drogę i pewnie taka jeszcze przed nią, niemniej nie poddaje się i ma radę dla początkujących osób w cosplayu:

Nie bójcie się i dajcie sobie szansę. Nie musicie być z marszu mistrzami w tym fachu - dajcie sobie czas na zabawę, a potem zdecydujcie, w którym kierunku chcecie poprowadzić to hobby!

Cosplay niewątpliwie łączy w sobie sztukę i pasję, ale przede wszystkim tworzy unikalną wspólnotę. To nie tylko sposób na wyrażenie siebie, ale także szansa na poznanie ludzi o podobnych zainteresowaniach. Dla wielu osób jest to także sposób na rozwój umiejętności, takich jak szycie, aktorstwo czy fotografia. Cosplay stał się ważnym elementem popkultury, inspirując coraz więcej osób do eksplorowania nowych kreatywnych możliwości i cieszenia się wspólną zabawą. Niezależnie od poziomu zaawansowania, każdy cosplayer wnosi coś wyjątkowego do tej barwnej społeczności.

Dziękujemy za uprzejmość Zuzy, która również podzieliła się z nami zdjęciami cosplayów, tj. mieszkanka krypty z gry Fallout 76, której fotografię wykonał Lurkers Photo Corner, Ahsoka Tano z animacji Gwiezdne Wojny: Wojny Klonów, uchwycone przez Tul Fotografie, a także Ahri z gry League Of Legends, którą uchwicił Anubikron Photography.